Żydowskie garncarki z Niemiec po 1933 r.

Zbigniew Pakuła
Emilia Rydel
  “Wodny taniec“, Kibuc Urim, 1947 © Muzeum Żydowskie w Berlinie
Wystawa: Żydowskie garncarki z Niemiec po 1933 roku (kurator Michal Friedlander)

             Na początku XX wieku kobiety stopniowo zaczęły pozyskiwać akceptację w różnych dziedzinach sztuki artystycznej, która przez długi czas zdominowana była przez mężczyzn. Wówczas sztuki użytkowe, takie jak grafika, projektowanie tkanin, czy ceramika nie były jeszcze traktowane jako synonim sztuk pięknych.  Do dwudziestowiecznej historii sztuki dołączyła nowoczesna ceramika żydowska, łączaca proste, geometryczne formy z floralną lub abstrakcyjną ornamentyką. Historię kobiet, które współtworzyły ten rodzaj rzemiosła artystycznego opisuje nowa wystawa w Jüdisches Museum Berlin.

            Wraz ze wzrostem nacjonalizmów w Niemczech w latach trzydziestych, zagrożony stał się zarówno byt żydowskich artystek, jak i ich prace. Niektóre z nich były na tyle przewidujące, że opuściły Niemcy, ocalając własne życie i wyjątkową formę sztuki. 

            Jedną z takich kobiet była Margarete Loebenstein, znana projektanka ceramiki, która swój warsztat prowadziła w Velten, miejscowości położonej w odleglości ok. 25 km od Berlina. Jej projekty wykorzystujące nowoczesne formy, abstrakcyjne motywy dekoracyjne i kolorową glazurę, przyniosły firmie Hael rozpoznawalność, co pozwoliło jej funkcjonować nawet w czasie światowego kryzysu. W 1933 roku lokalna grupa nacjonalistów oskarżyła ją o „działalność wywrotową“ wymierzoną przeciwko narodowi niemieckiemu, przez co Loebenstein zdecydowała się sprzedać swoją firmę. Została ona kupiona znacznie poniżej swojej wartości przez członka NSDAP, a także zniesławiona w antysemickiej prasie. Dzięki artystycznom kontaktom w Wielkiej Brytanii, gdzie artystka przebywała od 1936 roku, nie porzuciła projektowania wyrobów garncarskich. Zamieszkała w ważnym ośrodku przemysłu ceramicznego w Stoke-on-Trent. Nie udało jej się powtórzyć sukcesu, takiego jak w Niemczech, ponieważ lokalny rynek aprobował jedynie tradycyjne wyroby ceramiczne. Mimo to, próbowała dostosować swój styl artystyczny do obowiązujących wymogów, zmieniła nazwisko, zaczęła także malować obrazy. (...)

 

Wystawa: Stworzenie świata. Kolekcja Braginsky'ego

René Braginsky zgromadził spektakularną kolekcję rękopisów hebrajskich, która zawiera średniowieczne dokumenty wyjątkowe kontrakty ślubne, bogato ilustrowane zwoje, rękopisy iluminowane i rzadkie druki. To największa na świecie i najbardziej wartościowa prywatna kolekcja ilustrowanych rękopisów i druków, która w Berlinie mieści się na 600 metrach kwadratowych powierzchni muzealnej. Wystawa koncentruje się na ilustrowanych rękopisach które powstały w Europie Środkowej i Północnej w XVIII wieku, choć można znaleźć także teksty z Europy, Azji, Afryki i Bliskiego Wschodu.

Cenne rękopisy prywatnej kolekcji świadczą o istotnym znaczeniu, które religia judaistyczna przypisuje spisywaniu świętych tekstów i komentarzy biblijnych. Na przestrzeni wieków, podczas prześladowań,  hebrajskie rękopisy i książki niejednokrotnie zostały uszkodzone lub nawet zniszczone. Tym bardziej, kolekcja René Braginsky'ego uznawana jest za bardzo cenną.

Ponad 120 rękopisów i druków zapewnia wgląd w bogactwo i różnorodność historii książki żydowskiej i podkreśla rolę tekstu i kaligrafii w judaizmie . Eksponaty były wystawiane w Amsterdamie, Nowym Jorku, Jerozolimie i Zurychu. Do Niemiec kolekcja trafiła po raz pierwszy.

Wystawa opiera się na kontrastach – rękopisy zestawione są z odważnymi kolorami przestrzeni wystawienniczej. Wielowiekowe rękopisy można zbadać za pomocą multimediów, np. przy użyciu  iPadów, czy w trakcie oglądania filmów opowiadających o tworzeniu rękopisów. Odwiedzający wystawę będą mieli również okazję obejrzeć pracę pisarza Tory i poznać tradycyjną technikę wytwarzania kopii świętych tekstów. (...)

© Copyright 2014