Droga na Żydów

Krzysztof Bielawski
Droga na Żydów

Krzysztof Bielawski

Droga na Żydów. Żydowskie ślady w topografii Polski

Tysiącletnia obecność Żydów w Polsce jest dziś widoczna nie tylko w postaci obiektów materialnych oraz wpływu na historię, kulturę, sztukę, gospodarkę i inne dziedziny życia. Podróżując po kraju można natknąć się na miejsca, których nazwy stanowią nawiązanie do żydowskiej przeszłości.

Już w pierwszej połowie XIII w. dokumenty wzmiankują trzy miejscowości Żydowo, znajdujące się koło Gniezna, Kalisza i Szamotuł. Przypuszcza się, że były to jedne z pierwszych żydowskich osad na ziemiach Piastów[1]. W przypadku osadnictwa w miastach powstawały ulice Żydowskie. Takie nazwy do dziś można spotkać w Brzostku, Grodzisku Maz., Grodzisku Wlkp., Poznaniu (gdzie oprócz ul. Żydowskiej była także ul. Mała Żydowska), Sandomierzu i Tarnowie. Ulice Żydowskie znajdowały się w wielu innych miejscowościach, m. in. w Krakowie (dziś ul. Św. Tomasza[2]), na Kazimierzu (dziś ul. Józefa[3]), Lwowie (dziś ul. Starojewriejska), Wilnie (dziś Žydų g.). Wyodrębnione dzielnice żydowskie czasem oficjalnie nazywano Miastami Żydowskimi. Tak było w Opatowie, Samborze, Drohobyczu i Śniatynie[4].

Klasycznym przykładem osady typowo żydowskiej jest Kazimierz, przeznaczony pod koniec XV w. jako miejsce osiedlania się Żydów i do 1802 r. funkcjonujący jako oddzielne miasto. Ulice leżące w jego obrębie w kolejnych wiekach zyskały nazwy: Estery, Józefa (dawna Żydowska), Jakuba (dawniej Kierków), Izaaka, Lewkowa (od imienia Lewka – bankiera z XIV w.), Jonatana Warszauera, Kupa. Ta ostatnia nazwa związana jest z synagogą Kupa, wybudowaną „z funduszy kahału” (hebr., mi-kupat ha-kehila[5]). Również we Lwowie dzielnicę żydowską „wypełniały” ulice takie jak: Bóżnicza, Berka Joselewicza, Bernsteina, Meiselsa, Rappaporta, Starozakonna[6].  (...)

 

[1] Piechotkowie M. i K., Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008, s. 13.

[2] Piechotkowie M. i K., Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008, s. 30.

[3] Piechotkowie M. i K., Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008, s. 58.

[4] Piechotkowie M. i K., Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008, s. 71

[5] Duda E., Żydowski Kraków. Przewodnik po zabytkach i miejscach pamięci, Kraków 2003, s. 80

[6] Rejduch-Samkowa I., Samek J., Dawna sztuka żydowska w Polsce, Warszawa 2002, s. 35.

© Copyright 2014