Życie w niewłaściwym czasie. Herbert Friedenthal (Freeden )
Poznańska diaspora żydowska w latach przełomu 1918-1920 we wspomnieniach poznańskiego Żyda Herberta Friedenthala (Freedena ).
Niemiecki pisarz i publicysta wyznania mojżeszowego Herbert Friedenthal (Freeden) urodził się w Poznaniu 22 stycznia 1909 roku. Dzieciństwo spędził w rodzinnym mieście, a młodość w Kassel, dokąd przenieśli się jego rodzice, gdy opuścili Poznań po pierwszej wojnie światowej. Tam skończył szkołę średnią, po czym w latach
1927-1935 studiował nauki prawnicze na uniwersytetach w Getyndze, Berlinie, Monachium i Lipsku. Ukoronowaniem tych studiów było uzyskanie doktoratu w zakresie nauk filozoficznych. Już w czasie studiów poznawał w Berlinie arkana dziennikarstwa, a w roku 1933 przejął kierownictwo wydziału kultury Syjonistycznego Stowarzyszenia w Niemczech oraz został naczelnym dramaturgiem w Żydowskim Związku Kulturalnym. W roku 1936 wydał swoją pierwszą powieść, Die unsichtbare Kette (Niewidoczny łańcuch), w której zmierzył się z tematem losu diaspory żydowskiej lat 30. w Niemczech. W roku 1939 uciekł do Anglii. Jako „wrogi Niemiec” został internowany na
Wyspie Man, po czym – już jako Freeden – wstąpił na ochotnika do armii brytyjskiej w celu walki z nazistami. Po wojnie wyemigrował do Palestyny (Izraela), gdzie przez 40 lat pisał dla niemieckich gazet reportaże z Bliskiego Wschodu i działał jako społecznik w fundacjach żydowskich. Po wojnie opublikował szereg powieści, nowel oraz esejów
o charakterze historycznym, prasoznawczym i teatrologicznym,a zwieńczeniem jego działalności literackiej była autobiografia pod tytułem Leben zur falschen Zeit (Życie w niewłaściwym czasie), którą wydał w Berlinie w roku 1991.
W pierwszym zdaniu swych wspomnień z Poznania napisał: Urodziłem się pośrodku sprzeczności.Miejsce: miasto Poznań. Czas: przed pierwszą wojną światową. Dojrzewałem pośrodku konfliktu pomiędzy Niemcami i Polakami, konfliktu pomiędzy Niemcami i Żydami, konfliktu pomiędzy Żydami i Polakami”.
Poprzez fakt swoich urodzin w takim miejscu i czasie (hineingeboren in Wiedersprüche, hineingeboren in Konflikt) Friedenthal wpisany został w kontekst sytuacyjny antagonizmu między trzema narodowościami prowincji poznańskiej, który swe polityczne przesilenie znalazł w okresie przełomu lat 1918-1919. To wielce wymowne
stwierdzenie jest również znakomitą rekomendacją historycznej wrażliwości i umiejętności obserwacji procesów historycznych, wyróżniających tego młodocianego członka społeczności żydowskiej jako emocjonalnie zaangażowanego świadka czasu w multinarodowej i multikonfesyjnej rzeczywistości Poznania lat 1918-1920. (...)