Cień komedii (o dramatach Levina)

Zbigniew Pakuła
Anna Jasińska
"W sobotę o ósmej" Hanocha Lewina w Teatrze Nowym w Poznaniu
Levin w Teatrze Nowym w Poznaniu

CIEŃ  KOMEDII

Na przestrzeni ostatnich lat, w polskich teatrach można dostrzec wzrost zainteresowania tekstami izraelskiego dramaturga, Hanocha Levina. W Warszawie „Kruma” tów przeniósł na scenę  Krzysztof Warlikowski.  W  Krakowie Ana Nowicka, zafascynowana „Szycem”- tragikomedią z przyśpiewkami, wystawiła to dzieło na deskach swojego teatru. Zaskarbiła sobie przychylność nie tylko publiczności, ale także krytyków teatralnych.

Ta sama Ana Nowicka, która jest jedną z założycielek krakowskiego Teatru Barakah, stanęła przed rokiem na scenie poznańskiego Teatru Nowego, by zrealizować kolejną levinowską sztukę- przezabawnego „Popera”. Po Levina sięga z wiadomych przyczyn Łódź. Nie może go zabraknąć we Wrocławiu. Długo, by wymieniać wszystkie miejsca i instytucje teatralne zainteresowane twórczością artysty. Na czym polega fenomen nieżyjącego już Izraelczyka? Słowa, emocje, podglądanie życia, własne doświadczenia- to klucz do sukcesu, jednak jest to zagadnienie znacznie bardziej rozbudowane.

Gdy ujrzał świat

              Aby zrozumieć fenoment Levina, należy sięgnąć do biografii artysty. Poznać  go w pierwszej kolejności jako człowieka, później zaś  jako  dramaturga, pisarza, artystę. Na jego twórczość znaczny wpływ miały bowiem warunki, w jakich przyszło mu dorastać oraz doświadczenia rodzinne .

Pisarz przyszedł na świat w 1943 roku, w Tel Awiwie, jako drugie z dzieci państwa Levinów. Jego matka, ojciec i starszy brat Dawid, wyemigrowali do Palestyny w 1935 roku. Przed narodzinami Hanocha, mieszkali w Łodzi, gdzie urodził się Dawid. Rodzice byli tradycjonalistami, głęboko związanymi z judaizmem Gdy sprowadzili się do dzielnicy Neve Shaanan, kontynuowali tradycję. Młody Hanoch również odebrał wychowanie w duchu chasydzkim i uczęszczał do szkół religijnych (Jaabec, liceum Cejtlina). Jako dziecko,  uważany  był za zamkniętego i skrytego chłopca. Dziś może być to zaskoczeniem, bo przecież za sprawą swych sztuk, wzbudza ogromne kontrowersje, pobudza do dyskusji, sieje zmieszanie, zawstydza, bawi, smuci, ściska serce.

Po raz pierwszy chwycił za pióro w wieku sześciu lat, a więc wcześnie przejawiał skłonności artystyczno-literackie. Wtedy to napisał wiersz, który powstał wskutek silnych przeżyć emocjonalnych. Na jego oczach samoloty egipskie zbombardowały zamieszkiwaną przez jego rodzinę dzielnicę. Możliwość napisania o tym, co widział, dała upust jego emocjom. Powstały utwór wywarł piorunujące wrażenie na ojcu małego artysty. Od tej pory Israel Levin nie rozstawał się z karteczką zapisaną słowami jego młodszego syna.

            Więź Hanocha Levina z ojcem była szczególna. Dramaturg kochał go nad życie. Niestety, zbyt wcześnie przyszło im się pożegnać. Israel Levin umiera, gdy Hanoch ma niespełna trzynaście lat. Dodatkowym obciążeniem dla nastolatka była obecność przy tym, jak lekarz potwierdza nieodwracalne odejście ukochanego ojca. To wydarzenie przyczyniło się do całkowitej dekompozycji życia chłopca. Świadomość trwałej rozłąki z ojcem odcisnęła wyraźne piętno na jego psychice i twórczości. Najdotkliwiej odczuwał brak kojącego głosu czy dotyku ojca. Niejednokrotnie będzie o tym wspominał na kartach swoich dramatów oraz na scenie. Śmierć stanie się motywem przewodnim w jego utworach.  (........)

© Copyright 2014