Odkrywki pamięci
Kuratorka Natasha Chichasova odwiedziła zimą Poznań w ramach Exter. To program rezydencyjny prowadzony przez Instytut Ukraiński, skierowany do ukraińskich artystów, kuratorów i krytyków. Pozwala im aplikować na wyjazdy zagraniczne do europejskich instytucji kulturalnych, z którymi instytut nawiązuje współpracę. Polskę reprezentuje Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, które zorganizowało jej miesięczny pobyt w ramach programu rezydencji artystycznych. 4 grudnia odbyło się spotkanie z Chichasovą, która omówiła strategie ukraińskich artystów względem oficjalnych instytucji, a także opowiedziała o swoich projektach kuratorskich, które zrealizowała w Polsce i na Ukrainie. Najnowszy z nich to „By Memory” z 2019 roku, związany z Drugim Cmentarzem Żydowskim w Odessie, otwartym w 1873 roku. Gdy władze ustaliły, że na jego terenie zostali rozstrzelani francuscy komuniści, w 1919 roku ustawiono betonową bramę, w którą wmurowano tablicę upamiętniającą to wydarzenie. Cmentarz został zamknięty w latach 50-tych, gdy władze zakazały dalszych pochówków na jego terenie. W 1974 roku wydano rozkaz o jego likwidacji, co trwało do 1978 roku (część macew została przeniesiona na Trzeci Cmentarz Żydowski). Na terenie nasadzono drzewa – obecnie jest znany jako Artyleryjśkyj Park. To miejsce, w którym mieszkają bezdomni, a okoliczni mieszkańcy wyprowadzają psy.
W 2015 roku w ramach dekomunizacji tablica na bramie z 1919 roku została zdemontowana. – Naszym celem było zwrócenie tego miejsca Odessie. Grupa badaczy odtworzyła jego historię, tworząc trzy mapy ukazujące przemiany terenu. Postawiliśmy też przed istniejącą bramą metalową replikę cmentarnej furty, przez którą nie można przejść. Udało się nam odszukać znaczną część elementów zniszczonej tablicy. Z tyłu bramy umieściliśmy jej replikę. Pęknięcia i ubytki tworzą wzór - świadectwo jej losów, prowokujące do refleksji nad delikatną naturą niestrzeżonej przeszłości – wyjaśnia Chichasova. Projekt został przeprowadzony przez artystów i kuratorów z Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Ukrainy i Naddniestrza. Jego realizację sfinansowała organizacja Art Prospect, która wspiera artystów i kuratorów działających na rzecz sztuki zaangażowanej społecznie.