Henryk Jedwab, bohater z Kalisza

Halina Marcinkowska
Henryk Jedwab, bohater z Kalisza
Henryk Jedwab, bohater z Kalisza
Henryk Jedwab, bohater z Kalisza

W dniu 15 kwietnia 1918 roku w Kaliszu urodził się Henryk (Haim Joel) Jedwab, syn Leiba-Leo i Elli z Lipskich. Maturę zdał w 1937 roku w Gimnazjum im. Adama Asnyka w Kaliszu. Tego samego roku wstąpił do szkoły podchorążych 30 Dywizji Piechoty w Brześciu nad Bugiem i został przydzielony do plutonu ciężkich karabinów maszynowych. Po zakończeniu podchorążówki uczestniczył w październiku 1938 roku w aneksji Zaolzia.
W 1938 roku rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim, z powodu wprowadzenia antysemickich praw przeniósł się na uniwersytet w Nancy (Francja). W sierpniu 1939 roku Henryk Jedwab otrzymał przydział do 84 Pułku Strzelców Poleskich w 30 Dywizji Piechoty. Uczestniczył we wrześniu w walkach
w okolicach Wielunia.
„[…] Te 11 dni walk przekonały mnie, że mogę opanować naturalny w człowieku strach i wykazać się walorami, które przyjmujemy za bohaterstwo, chociaż jest to tylko opanowanie nerwów […]”.
Po rozbiciu pułku przedostał się na południowy wschód i 27 września 1939 roku przekroczył granicę Rumunii, skąd przez Jugosławię i Włochy przedarł się do Francji. Tam wstąpił do Armii Polskiej. Od tego czasu zaczął używać imienia Henryk. Został instruktorem w Szkole Podchorążych w Coëtquidan w Bretanii. W czasie kampanii francuskiej dowodził batalionem przeciwpancernym. W Paryżu wzięty do niemieckiej niewoli, po ośmiu dniach z niej uciekł i przedostał się przez Gibraltar do Wielkiej
Brytanii. Na Wyspach został wcielony do 2 Batalionu Grenadierów, „Kratkowanych Lwiątek”. Z uwagi na problemy dyscyplinarne jako ochotnik dołączył do elitarnej jednostki dywersyjnej Special Operations Europe (SOE), w ramach której dwukrotnie został przerzucony do okupowanej Francji.
Po powrocie do Wielkiej Brytanii, w 1942 roku, wstąpił do polskiej jednostki 1 Samodzielnej Kompanii Commando, która weszła w skład 10 Międzyalianckiego Commando, jako jeden z siedmiu żołnierzy wyznania mojżeszowego. Plutonowy podchorąży Henryk Jedwab został dowódcą 3 drużyny 2 plutonu. W ramach 10 Międzyatlantyckiego Commando oddział wyokrętowano 2 grudnia 1943 roku w Tarencie. Od 13 grudnia rozpoczął szlak bojowy we Włoszech nad rzeką Sangro, wsławiając się odparciem niemieckiego ataku nad Pescopennataro i forsowaniem rzeki Garigliano (komandosi odparli natarcie trzykrotnie większego
oddziału strzelców alpejskich). Za ten czyn cała jego kompania została odznaczona zbiorowo Orderem Wojennym Virtuti Militari. W dniu 4 kwietnia 1944 roku 1 Samodzielną Kompanię przydzielono do 2 Korpusu Polskiego. Naczelny Wódz, który wysoko ocenił działanie kompanii w czasie walk nad Sangro i Garigliano,
nagrodził żołnierzy awansami i odznaczeniami. Wśród wyróżnionych był Jedwab, który został awansowany do stopnia sierżanta.

W ramach 2 Korpusu Polskiego brał udział w bitwie o Monte Cassino, prowadząc od 17 do 19 maja atak na San Angelo. Komandosi z Samodzielnej Kompanii Commando w tych dniach uczestniczyli w bitwie o Monte Cassino, gdzie walczyli o zdobycie wzgórza Castellone i San Angelo. Jako jeden z niewielu Jedwab wziął
udział w dwóch natarciach na Monte Cassino.
Jak pisze major Bohdan Tymieniecki w swoich pamiętnikach Na imię było jej Lily: „[…] Jedwab był jednym z najbardziej znanych oficerów 2 Korpusu. Szła za nim pewnego rodzaju sława jeszcze z Dziesiątego Międzynarodowego […]”.
W lipcu i sierpniu 1944 roku Jedwab brał udział w bitwie o Ankonę i w wyzwalaniu Bolonii. Wraz z Tymienieckim byli pierwszymi żołnierzami 2 Korpusu, którzy wjechali jeepem do Bolonii i zjedli posiłek w restauracji, zanim jeszcze Polacy oficjalnie wkroczyli do tego miasta. 15 sierpnia 1944 roku jego sekcja została
przekształcona w 2 Batalion Komandosów Zmotoryzowanych.
W nowo utworzonej jednostce Jedwab otrzymał awans do stopnia oficerskiego, równocześnie przydzielono mu funkcję komendanta szkoły podoficerskiej. Po zakończeniu przeszkolenia jednostki w kwietniu 1945 roku batalion brał udział w walkach o Bolonię, a Jedwab uczestniczył w nich jako dowódca 3 Plutonu Rozpoznawczego 2 Kompanii.

W czasie wojny Jedwab był trzykrotnie ranny. Za zasługi wojenne został odznaczony między innymi: trzykrotnie Croix de Guerre (francuski Krzyż Wojenny), trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino i Orderem Wojennym Virtuti Militari. Spytany, ilu Niemców zabił, miał odpowiedzieć: „Więcej, niż liczyła
moja rodzina i jeszcze dużo, dużo więcej”.
Po wojnie nie wrócił do Polski, niemal cała jego rodzina została wymordowana przez Niemców. Został w Anglii, ożenił się i podjął pracę w fabryce tekstylnej w Leeds, a następnie zaczął studia na wydziale przemysłu chemiczno-włókienniczego na miejscowym uniwersytecie, które w krótkim czasie ukończył z tytułem inżyniera.
Zostaje zdemobilizowany z PSZ na Zachodzie. Pięcioletnie studia skończył w ciągu trzech lat z drugą lokatą, po czym wraz z żoną i córką osiedlił się w Kanadzie, gdzie przez długie lata pracował w przemyśle włókienniczym. Działał w zespołach badawczych opracowujących nowe tkaniny syntetyczne. Wprowadzał na rynek
nowe produkty, cieszące się wówczas ogromnym powodzeniem. Kształcił młode kadry, wykładając jako profesor kontraktowy na kanadyjskich uczelniach. Miał też swój udział w uruchomieniu pierwszej polskiej produkcji włókien poliestrowych w zakładach „Elana" w Toruniu. Po przejściu na emeryturę w 1990 roku nadal
dzielił się swą wiedzą i doświadczeniem, modernizując fabryki włókiennicze w krajach przekształcających swą gospodarkę (m.in. w Litwie, Polsce, Rosji, Estonii, Czechach, Kirgizji, Turcji). Cały czas pamiętał o swoim rodzinnym mieście, utrzymując kontakty z kolegami z lat szkolnych.
11 czerwca 1999 roku decyzją Rady Miejskiej Kalisza został uhonorowany godnością Honorowego Obywatela Miasta Kalisza. Henryk Jedwab zmarł 14 września 2005 roku w Kanadzie. 20 września 2008 roku w rodzinnym Kaliszu, na cmentarzu żydowskim żona Henryka, Bożena Sośnicka Jedwab odsłoniła obelisk poświęcony jego pamięci. Jest to głaz przecięty na połowę, z wizerunkiem bohatera, z nacięciami symbolizującymi cztery rozdziały z jego życia, a także z wyszczególnieniem członków jego rodziny.

Tekst powstał na podstawie życiorysu, który przekazał autorce Henryk Jedwab. Zdjęcia archiwalne pochodzą z archiwum Henryka Jedwaba i archiwum autorki.

© Copyright 2014