Dziesiąty tom
Dziesiąty tom
Nowy numer „Zagłady Żydów” to dwa tomy i ponad 1100 stron. To jubileuszowy, dziesiąty rocznik wydawany przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Pierwszy ukazał się w 2005 r., kiedy to, jak możemy przeczytać w artykule wstępnym, narodził się „spontanicznie” pomysł, by stworzyć forum integrujące badaczy Zagłady reprezentujących różne środowiska, pokolenia i metodologie. Powstało czasopismo cykliczne, naukowe, nie stroniące od debat i komentarzy, jasno formułujące swoją etyczną postawę wobec skomplikowanych stosunków polsko-żydowskich. Jeżeli to dzieło nazywam imponującym to z kilku powodów. Do pierwszych należy jego dorobek naukowy, odsłonięcie i ujawnienie wielu zasłoniętych tematów, teksty przekrojowe i materiały młodych badaczy, wprowadzenie do obiegu naukowego wielu zapomnianych dokumentów archiwalnych, wspomnień, relacji. Zawsze wspartych, kiedy to tylko było możliwe, kontaktami z Ocalałymi.
Do drugich zaliczyłbym odwagę w podejmowaniu najtrudniejszych tematów, problemów budzących w Polsce ostre polemiki. Przez minione 10 lat na łamach „Zagłady Żydów” ukazywały się artykuły dotyczące takich tematów niechcianych, jak kolaboracja, stosunek podziemia akowskiego i nacjonalistycznego do Żydów, postawa polskiego kleru, pogromy i pomoc Polaków udzielana Żydom w okresie okupacji. Redakcja jednocześnie reagowała na instrumentalizowanie problematyki Zagłady, na zjawisko holocaustowego kiczu i kompromitujące publikacje. Jak zawsze siłą tego rodzaju przedsięwzięć wydawniczych jest zespół redakcyjny i autorzy. Wymieńmy, z braku miejsca, chociaż tych pierwszych, bez których czasopismo nie uzyskałoby tak wysokiego poziomu. Są to Barbara Engelking, Alina Skibińska, Jan Grabkowski, Jacek Leociak, Dariusz Libionka, Jakub Petelewicz.
Dziesiąty numer „Zagłady Żydów” obejmuje tom I („Studia”) i tom II („Materiały”), razem około 60 tekstów. Motywem przewodnim jest problematyka warszawska prezentowana we wszystkich działach pisma. Dotyczy głównie powstania w getcie warszawskim, sytuacji po aryjskiej stronie, 70. rocznicy śmierci Emanulea Ringelbluma, zagospodarowania przestrzeni symbolicznej Warszawy. W tomie drugim, wśród źródeł, znalazła się m.in. dokumentacja policyjna, fragmenty dzienników pisanych przez Polaków, listy „zwykłych” Niemców, nowe informacje o Irenie Sendlerowej.
Dziesiąty rocznik „Zagłady Żydów” to obowiązkowa lektura dla osób zajmujących się problematyka polsko-żydowską okresu II wojny światowej. Bez czytelników, jak zauważa trafnie redakcja, wydawanie pisma „byłoby bezcelowe”. Tak nie jest. By poznać, zrozumieć, dowiedzieć się wciąż sięgamy do wszystkich roczników wydanych przez ostatnich dziesięć lat.
Zbigniew Pakuła
Zagłada Żydów. Studia i materiały, Pismo Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFIS PAN, nr 10, t. I i II, Warszawa 2014