Studia nad traumą (rec. „Antologia studiów nad traumą”)

Maria Świątkowska
Studia nad traumą (rec. „Antologia studiów nad traumą”)

Studia nad traumą

Antologia zredagowana przez Tomasza Łysaka prezentuje studia nad traumą (13 tekstów) opublikowane przez anglo-amerykańskie wydawnictwa akademickie. Podzielona została na cztery obszary tematyczne (pola dociekań), którymi są:  psychoanalityczne odczytania traumy, trauma w obrazach fotograficznych i filmowych, krytyka kulturowych i literackich reprezentacji i konteksty krytyczne. Całość otwiera esej Cathy Caruth analizujący Lacanowską reinterpretację snu o płonącym dziecku opisanym przez Freuda. Wśród autorów studiów jest m.in. Ulrich Baer pokazujący zwrot w postrzeganiu czasu i historii dokonujący się dzięki wynalazkowi fotografii z lampą błyskową. Baer analizuje jej wpływ na rozwój psychiatrii w XIX wieku. Z kolei fotografie obrazów miejsc zbrodni z brytyjskich akt kryminalnych z połowy wieku XX bada Henry Bond.

O zainteresowaniu traumą na gruncie filmoznawstwa piszą Joshua Hirsch i Adam Lowenstein. Pierwszy wprowadza kategorię filmu posttraumatycznego odwołując się do Nocy i mgły Alaina Resnais’a. Natomiast Lowenstein doszukuje się korzeni filmowego horroru w obrazach zniszczenia podczas drugiej wojny światowej, w prowadzonych przez nazistów eksperymentach medycznych i przemocy wobec kobiet.

Miejsce traumy w kulturze popularnej omawia Mark Seltzer, zajmując się filmową postacią seryjnego mordercy. O teorii autobiografii pisze Leigh Gilmore. Autor sięga do południowoamerykańskiego kontrowersyjnego gatunku „testimonio”, który dopuszcza rozszerzenie relacji konkretnego świadka o świadectwa traumatyczne dotykające całą społeczność. Antologię zamyka tekst omawiający włączenie traumy w krąg zainteresowań biopolityki. Jego autor, Peter Vermeulen, badania nad traumą nazywa formą pracy pamięci, której celem jest niedopuszczenie do powtórzenia katastrofy w imię życia, które nie można pozostawić samemu sobie.    

Antologia Tomasza Łysaka dobrze wpisuje się w rosnące zainteresowanie pojęciem traumy na gruncie polskim: w badaniach nad Zagładą, w literaturoznawstwie, kulturoznawstwie, sztukach wizualnych, psychoterapii. Jej celem, jak pisze Łysak, jest przyszłość badań nad traumą i ich metodologiczny status. Poszukiwanie odpowiedzi na pytania o żywotność traumy historycznej, wyjścia poza perspektywę świadka, możliwość dostosowania dyskursu traumatycznego do opisu kultur niezachodnich czy też politycznego wymiaru związanego z łamaniem praw człowieka.

Maria Świątkowska

Antologia studiów nad traumą, red. Tomasz Łysak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2015

© Copyright 2014