Pomimo trwającej pandemii Stowarzyszenie Miasteczko Poznań zdecydowało się zorganizować IV Przegląd Filmów o Tematyce Żydowskiej, który odbył się online w dniach 12–14 listopada 2020 roku. W tym roku naszym partnerem był Pawilon. Udało się nam przygotować program, w którym podtrzymaliśmy kontakt z naszą publicznością… jak zawsze poprzez snucie historii.
Najważniejszym aspektem corocznego przeglądu są dla mnie spotkania z widownią i opowieści o filmach, które mogę zbudować i jej przekazać. Bo do wszystkich filmów na naszych pokazach mam stosunek trochę osobisty. Opieram go na nawiązywaniu kontaktów z twórcami i przeprowadzaniu z nimi wywiadów, traktowanych

Zbigniew Pakuła

She came to Poland with her daughter Elżbieta in 2004 to commemorate the sixtieth anniversary of the liquidation of the ghetto in Łódź. They had not expected such crowds. More than five thousand people came, and there were 1,500 of the Survivors. They took part in the memorial march from the Jewish cemetery to the Radegast station[i]. Moved, they listened to Eliezer Zyskind speaking at the cemetery. He talked about life in the ghetto and about hiding with his family for several days in a graveyard, among tombstones, to avoid deportation. "The worst was the downpour which soaked us to the bone," he said.

"On a warm summer day, he liked to stand in front of his house at the intersection of Żydowska and Dominikańska." Such a picture – the image of a resolute boy standing on the threshold of the house – begins Zbigniew Pakuła's story about the life of Baruch (Bronek) Bergman, entitled “Poznań, majn hejm” (Poznań, my home). The story of a Poznań resident who ended up on the other side of the world after the war. But whenever he could, Baruch returned longingly to where he was from, even though none of his former colleagues was waiting for him there.

Maria Świątkowska

Thanks to the determination of community organisers, a commemorative plaque was placed by Lake Rusałka's waters. It honours Jewish and Polish workers tasked with the construction of that artificial lake during World War II. The banks of the lake were lined with matzevot from the Jewish cemetery in Poznań.

In pre-war Poznań, with a populace of around 270,000, Jews constituted just over one per cent of the population. After the war, only a few returned to their homes, and even they left quite quickly afterwards. Most of them went to Israel, and here in the 1990s, the survivors decided to meet. They also organized a convention in Poznań. "We finished the roll-call in a few minutes because so few of us were left alive" - ​​Hersz Kronenberg recalls those events in a story entitled "Nothing here for us". It’s one of the fourteen accounts collected by Zbigniew Pakuła in the book "Chaverim. Jews of Poznań". It is a bitter read.

Antysemickie zajścia na Uniwersytecie Poznańskim w grudniu 1935 roku

„Prosimy o zawieszenie zajęć”

Pomysł zorganizowania wystawy zawdzięczamy prezydentowi Cyrylowi ratajskiemu (sformułował go 27 stycznia 1926 r., na posiedzeniu rady Miejskiej). Chodziło wówczas o uzyskanie 160 tysięcy złotych na budowę salonu samochodowego. Jednym z argumentów ratajskiego miała być jego przydatność na Wszechpolską Wystawę planowaną na 1928 rok. rada zaaprobowała pomysł organizacji wystawy, którą wtedy planowano urządzić w 1935 roku w warszawskim Parku skaryszewskim. ale w protokole zapisano przekornie: „W Poznaniu – mieście o prawie 100% ludności polskiej, Wystawę byłoby łatwiej urządzić, gdyż mamy już pokaźny kompleks budynków targowych”. Konkurentem był też Lwów posiadający kompleks wystawienniczy.

W drugiej połowie XIX wieku ziemie polskie znajdujące się pod zaborem rosyjskim doświadczyły szeregu przeobrażeń społeczno-gospodarczych, które stały się także udziałem, w większości tradycyjnych, środowisk żydowskich. Wywołało to, zwłaszcza wśród młodych generacji Żydów, silną potrzebę znalezienia odpowiedzi na nowe wyzwania. Z tego kryzysu żydowskiej tożsamości wyłonił się polityczny ruch narodowy – syjonizm oraz żydowski socjalizm.

Trzynastego grudnia 2019 roku minęło osiemdziesiąt lat od wysiedlenia Żydów z Poznania. Zgromadzonych  w obozie przesiedleńczym lager Glowna (obóz Główna) wywieziono wagonami do Generalnego Gubernatorstwa w okolice ostrowa lubelskiego. Wśród wysiedlonych był ostatni rabin Poznania Dawid Szyja Sender z żoną Esterą i synkiem Henochem.

Julia Anastazja Sienkiewicz-Wilowska

Historia społeczności żydowskiej w Mirosławcu w świetle dokumentów

Sto dwadzieścia pięć lat temu Alfred Dreyfus, francuski oficer pochodzenia żydowskiego, został niesłusznie oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec i zesłany  na Wyspę Diabelską. zrehabilitowano go dopiero  w 1906 roku. Wcześniej, w 1899 roku, w Rennes odbył się proces rewizyjny Dreyfusa, który przypomina wystawa w poznańskim Domu Bretanii. Można ją zwiedzać do połowy października, a jej edukacyjna wartość doskonale koresponduje ze zbliżającą się premierą nowego filmu Romana Polańskiego, którego pierwszy pokaz odbył się na festiwalu filmowym  w Wenecji. reżyser zrobił film o kłamstwie w polityce, nastrojach antysemickich i o nienawiści do mniejszości.

W 75. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim Stowarzyszenie Miasteczko Poznań dołączyło do ogólnopolskiej akcji „Łączy nas pamięć” zainicjowanej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Zbierzmy się – zaapelowało Stowarzyszenie – zaświadczając, że pamiętamy o tym, co zdarzyło się w getcie, w którym podczas wojny mieszkali także Żydzi z Poznania i Wielkopolski. Pamiętajmy  o tych, którzy walczyli i zginęli. Także o tych, którzy pamięć o nich podtrzymywali: Marku Edelmanie, Jacku Kuroniu, Zofii Kuratowskiej i wielu innych ludzi dobrego serca. Mieszkańców Poznania zaproszono pod gmach byłej synagogi przebudowanej podczas wojny na basen.

Zbigniew Pakuła

Kampania antysyjonistyczna rozpętana 50 lat temu dotknęła także społeczność żydowską mieszkającą  w wielkopolsce. w powszechnym odbiorze Poznaniaków marzec ‘68 kojarzy się jednak tylko  z rewoltą studentów i buntem młodego pokolenia.  Z tego być może powodu w opisie wydarzeń pomija się żydowskich mieszkańców i bagatelizuje antysemicki kontekst. Przywołując z nazwiska znane marcowe postaci: pisarzy, uczonych, artystów, zapomina się, że z paszportami w jedną stronę dołączyli do nich anonimowi emigranci z Poznania, Kalisza, Lwówka  czy Grodziska Wielkopolskiego. 

Jest na poznańskiej Cytadeli nagrobek, na którym wyryto gwiazdę Dawida. Upamiętnia kapitana Alfreda George’a Henriqueza, urodzonego na Jamajce w 1915 roku. Alfred wstąpił do RAF, gdy wybuchła wojna w Europie. Zginął 17 sierpnia 1944 roku w nalocie na Szczecin. Jego prochy przeniesiono do Poznania. Po pięćdziesięciu latach od śmierci kapitana do Poznania przyjechał jego syn Richard. Miał zaledwie dziesięć miesięcy, kiedy ojciec wyjechał z domu. Nie pamiętał jego twarzy, głosu, dotyku jego rąk. Gdy znalazł się przy grobie ojca, mógł wreszcie opowiedzieć mu o swojej
tęsknocie.